Centrum Transferu Technologii CITTRU

Narzędzia współczesnego naukowca

Print PDF

Grzegorz Jarosiński - Kulturoznawca i twórca strony Inscripte.pl. Miłośnik muzyki dawnej i wędrówek po mało znanych regionach Europy.

Tekst ukazał się w NIMBie 16 (marzec 2013)



Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported.

Współczesny świat stawia przed naukowcami zupełnie nowe wyzwania – zaawansowana technika, metody komunikacji oraz zmiany w sposobach publikowania coraz częściej wymagają od nich zupełnie nowych umiejętności i, co za tym idzie, większej otwartości na narzędzia wspomagające pracę badawczą.

Posługiwanie się specjalistycznymi programami nie tylko pomaga lepiej i szybciej wykonać pracę, ale uczy także obowiązujących standardów i pozwala spełniać wymagania stawiane przez uczelnię czy wydawców. Autor artykułu, który nie potrafi poprawnie sformatować tekstu i zastosować odpowiednich zapisów bibliograficznych, nie będzie miał zbyt pochlebnej opinii u redaktorów prestiżowego czasopisma.

JAK WYBIERAĆ?

Kolejną kwestią, która jest niezwykle istotna jeśli zdecydujemy się używać czegoś więcej niż Microsoft Word, to wybór odpowiedniego oprogramowania. Nic tak nie uczy jak doświadczenie, trzeba zatem poświęcić nieco czasu na wypróbowanie kilku, kilkunastu programów. Dla mniej zaawansowanych użytkowników istnieje mnóstwo stron z poradami, jest wiele społeczności użytkowników a także wsparcie producentów. Czasem wystarczy po prostu przeczytać dołączony do programu plik pomocy. Pamiętajmy także, że niemal zawsze mamy wybór między płatnymi aplikacjami i darmowymi zamiennikami, musimy zatem dobrze zdefiniować swoje potrzeby, aby zdecydować czy płacić za oprogramowanie czy nie. Wiele aplikacji jest dostępnych na otwartych licencjach i stosowanie ich w środowisku akademickim jest naturalnym krokiem w stronę większej otwartości i dostępności, podobnie jak ma to miejsce z publikowaniem na zasadach Open Access.

ZARZĄDZANIE ŹRÓDŁAMI I POMYSŁAMI

W krótkim zestawieniu chciałbym zaproponować kilka kategorii oprogramowania, które mogą być przydatne wielu naukowcom bez względu na uprawianą przez nich dziedzinę – szczególnie warte zarekomendowania w tym miejscu są programy do zarządzania bibliografią oraz narzędzia do tworzenia map myśli.

Programy bibliograficzne są od dłuższego czasu niemal obowiązkowym wyposażeniem badaczy na świecie. W Polsce jednak wciąż niewiele osób z nich korzysta. A przecież są niezwykle przydatne – pomagają zarządzać bardzo ważnymi dla każdego naukowca źródłami; potrafią poprawnie i zgodnie z wytycznymi redakcji sformatować bibliografię załącznikową i cytowania w tekście, niektóre wyszukają nawet niezbędne dane w katalogach bibliotecznych. Do wyboru mamy wiele tego typu programów – płatne (Biblioscape, Citavi czy EndNote), a także zupełnie darmowe (Citavi Free, JabRef, Mendeley, Zotero).

Programy do mapowania myśli z kolei świetnie wspomagają kreatywne myślenie i planowanie nawet bardzo skomplikowanych struktur. Dzięki takim narzędziom, zarówno darmowym (Blumind, EDraw MindMap, Freeplane) jak płatnym (DropMind, MindGenius, MindView) możemy w przejrzysty sposób przygotować plan artykułu, książki czy wykładu. Specjalnym rodzajem map myśli są tak zwane mapy argumentów, które służą do wspomagania krytycznego myślenia i podejmowania decyzji – przykładem tego typu aplikacji są Argumentative i Rationale.

CO JESZCZE...

Drugim rodzajem specjalistycznych narzędzi są programy, które wydają się być przeznaczone raczej dla konkretnych grup badaczy, ale w wielu przypadkach z powodzeniem mogą być wykorzystywane przez szersze grono użytkowników. Do tego zbioru zaliczyłbym na przykład wszelkiego rodzaju narzędzia językowe – programy do analizy tekstu i tworzenia konkordancji przydadzą się wszystkim osobom, które piszą; narzędzia leksykograficzne pomogą zadbać o spójność terminologiczną w naszych badaniach, a programy tłumaczeniowe (CAT) pozwolą efektywniej pracować nad przekładem książki lub artykułu. Podobnie jest z narzędziami, które kojarzą się głównie z naukami historycznymi – programy genealogiczne, narzędzia do opracowywania rękopisów czy tworzenia osi czasu, mogą być wykorzystywane w wielu innych dziedzinach (te ostatnie są na przykład szeroko wykorzystywane w kryminalistyce do ustalania ostatecznej wersji wydarzeń).